Çoğu hayvan, vücutlarını yenilemek, bilgileri işlemek ve enerji depolamak için düzenli aralıklarla uyumaya veya dinlenmeye ihtiyaç duyar. Uyuyan hayvanları, genellikle gözlerini kapatarak, uzanarak ve dış uyaranlara tepki vermeden ayırt edebiliriz. Ancak balıklarla ilgili bir sorun ortaya çıkar: Balıkların göz kapakları yoktur, bu yüzden gözlerini kapatamazlar ve beynin uyku ile ilişkili bölümleri eksiktir.

Balıkların Uyku Durumu

Balıkların uyku haliyle ilgili araştırmalar, balıkların bilinen anlamda uyumadıklarını ortaya koymuştur. Ancak birçok türün hareketsiz kaldığı, solunum ve metabolizma hızlarının düştüğü ve beyin aktivitelerinin azaldığı bir dinlenme durumuna girdikleri belirlenmiştir. Bu durum, balıkların sağlık ve hastalıklara karşı direncini artırır. Yani, balıklar temel olarak uyur, ancak diğer hayvanlardan farklı bir şekilde uyku durumuna geçerler.

Balıkların Uyku Davranışları

Balıkların Uyku Pozisyonları

Balıklar genellikle uyurken hareketsiz kalır, solunumları yavaşlar ve bazıları elde bile taşınabilir. Stanford Üniversitesi’ndeki araştırmacılar, Zebra Danios balığının da memeliler, kuşlar ve sürüngenler gibi yavaş dalga uyku ve derin uyku (paradoksal uyku) dönemlerine sahip olduğunu keşfetmiştir. Tek fark, balıkların paradoksal uyku sırasında hızlı göz hareketi (REM) sergilememeleri ve göz kapaklarının olmadığı için gözlerini kapatmamalarıdır.

Bazı köpekbalığı türleri solungaçlarını havalandırarak dinlendikleri zamanlarda bile hareket etmeye devam ederler. İlginç bir şekilde, bazı deniz papağan balığı ve pisi balığı türleri uyku sırasında kendilerini bir mukus kozasıyla çevrelerler. Bu sümüksü “uyku tulumunun”, avcılardan ve parazitlerden korunmalarına yardımcı olabileceği düşünülmektedir.

Balıkların Uyku Yerleri

Balıkların uyku yerleri türe göre değişiklik gösterir. Bazıları dibe uzanır ve hatta kendilerini kuma gömerken, bazıları mağaralarda veya olukların altında saklanır. Bazıları

da yüzeye yakın bir yerde hareketsiz bir şekilde asılı kalır veya sürüklenirken, bazıları bitkilere, dalgalara atılan odunlara, mercanlara veya diğer nesnelere yuva yapar ve orada asılı kalırken ara sıra yüzgecini sallar. Balıkların dipte yattığını veya bir süs eşyasına veya içi boş bir kütüğe “sıkışmış” gibi görünmesi, akvaryum sahiplerini paniğe sevk edebilir, ancak birçok akvaryum balığı bunu uyku sırasında yapar.

Balıkların Uyku Süreleri

Bilim insanları, çoğu balığın düzenli uyku programlarına sahip olduğunu düşünmektedir. Çoğu akvaryum balığı gündüz aktif olup gece dinlenir. Ancak bazı türler gececidir ve gündüz saatlerini uyuyarak geçirirken gece avlanır. Bazı kedi balığı, plecostomus ve çoprabalığı gibi türler bu kategoriye girer. Bu durum, neon gibi küçük tetraların, büyük ağızlı yayın balıklarıyla birlikte beslenirken sorun yaşayabileceği anlamına gelir. Neonlar geceleyin dipte toplanırken, yayın balığı etrafta kolay bir av aramak için dolaşır. Bu, Pictus kedilerinin saldırganlaşmasına değil, sadece aç olduklarına işaret eder!

Bazı balıklar yavrularına bakarken uyumazlar ve Tilapia gibi bazı türlerin 5 ila 6 aylık olana kadar uyumaya başlamadığı keşfedilmiştir. Ayrıca, vahşi balıklar göç sırasında uyumazlar. (Akvaryum balıklarının, tanklarını başka bir odaya veya yeni bir eve taşımadıkça göç etmediklerini söylemek güvenlidir). Son olarak, kör mağara balıklarının sürekli karanlıkta oldukları ve gece ile gündüz arasındaki farkı bilemedikleri için uyumadıklarını gösteren araştırmalar mevcuttur.

Balıkların Uyku Belirtileri

Balıklarınızın uyuduğunu anlamanın bazı işaretleri vardır:

• Belirli bir süre boyunca hareketsiz kalırlar.
• Dibe veya akvaryumdaki bir nesneye uzanırlar.
• Çevrelerinde olanlara tepki vermezler.
• Bu davranışı her gün yaklaşık aynı saatte, genellikle akvaryum ışığı kapatıldığında sergilerler.

Balıkların Uyku Bozuklukları

Balıkların uyku hali üzerinde çok fazla araştırma yapılmamış olsa da Zebra Danios balığı üzerinde yapılan çalışmalarda, birkaç gün boyunca

uyku mahrumiyeti yaşadıklarında normal bir gündüz/gece döngüsüne geri döndüklerinde ve rahatsız edilmediklerinde daha fazla uyudukları keşfedilmiştir. Ancak birkaç gün boyunca sürekli ışık altında tutulduklarında normal şekilde uyudukları gözlemlenmiştir. Araştırmacılar, ışığın Zebra Danios balığında uyku teşvik eden melatonin hormonunu engelleyebileceğini düşünmektedir, ancak bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Balıkların Yeterince Uyuduğunu Anlama

Balıklarınızın yeterince uyuduğundan emin olmanın en kolay yolu, akvaryum ışığını bir zamanlayıcıya bağlamak ve tutarlı bir gündüz ve gece rutini sağlamaktır. Ayrıca, akvaryumunuzda bol miktarda saklanma alanı sağlamak da önemlidir, böylece tüm balıklarınız rahatça dinlenebilir.